• مجموعه ی فضاها و بناهای آستان قدس گنجینه ی منحصر به فردی از هنر معماری اسلامی و ظرائف و لطائف علمی و هنری پر مضمون ملت ایران است؛ نگهداری و نگهبانی از این موزه ی عظیم که در زمان تولیت فقید به نزدیک ده برابر گذشته ارتقاء یافته از جمله ی وظائف بزرگ و شایسته ی توجه است. (۱۳۹۴/۱۲/۱۷ – انتصاب رئیسی به تولیت آستان قدس)

***

• آنچه را که من تأکید می‌کنم، معماری و شهرسازی قم است. امروز کارهای بزرگی در قم دارد انجام می‌گیرد، ساخت‌و‌سازهایی انجام می‌گیرد؛ حتماً در این معماری‌ها باید ملاحظه کنند که معماری اسلامی باشد؛ نمادهای انقلاب در این شهر، در معماری‌ها مشاهده شود؛ چون این‌جا شهر اسلام و شهر انقلاب است. (بیانات در اجتماع بزرگ مردم قم – ۲۷/۷/۱۳۸۹)

***

• هنرمند باید خود را به حقیقتی متعهّد بداند. آن حقیقت چیست؟ این که هنرمند در چه سطحی از اندیشه قرار دارد تا بتواند همه و یا بخشی از آن حقیقت را ببیند و بشناسد، بحث دیگری است. البته هرچه اندیشه و فکر و درک عقلانی بالاتر باشد، میتواند به آن درک ظریف هنری کیفیّت بیشتری بدهد. حافظ شیرازی صرفاً یک هنرمند نیست؛ بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد. این معارف هم فقط با هنرمند بودن به دست نمی‌آید؛ بلکه یک پشتوانه فلسفی و فکری لازم دارد. باید متّکا یا نقطه عزیمت و خاستگاهی از اندیشه والا، این درک هنری و سپس تبیین هنری را پشتیبانی کند. البته همه در یک سطح نیستند؛ توقّع هم نیست که چنین باشند. این در مورد همه‌ی رشته‌های هنری صادق است. شما از معماری بگیرید تا نقاشی و طرّاحی و مجسمه سازی و تا کارهای سینما و تئاتر و شعر و موسیقی و بقیه رشته‌های هنری؛ همین معنا در آنها وجود دارد. یک وقت شما معماری را می‌بینید که اندیشه‌ای دارد؛ یک وقت یک معمار از لحاظ اندیشه، لُخت و بی‌هویّت است و متّکی به فکری نیست. این‌ها اگر بخواهند بنایی را ایجاد کنند، دو گونه طرّاحی می‌کنند. اگر ساخت یک شهر را به دست دو نفر آدمِ این طوری بدهند، یک نیمه آن با نیمه دیگر به کلّی متفاوت خواهد بود. به هرحال این تعهّد، لازم است. (بیانات در دیدار جمعی از اصحاب فرهنگ و هنر – (۱/۵/۱۳۸۰)

***

• نکته آخر مربوط به مسائل مهندسی ساختمان و شهرسازی و خانه سازی و امثال این‌هاست. این مسأله، بسیار مهم است. ما نباید وقتی زلزله می‌آید، به فکر بیفتیم؛ ما باید از گذشته‌ها عبرت بگیریم. یک سال و اندی پیش زلزله‌ی بم اتفاق افتاد؛ اندکی بعد از آن، زلزله بلده و منطقه‌ی شمال اتفاق افتاد که آن هم خساراتی داشت، منتها در کنار زلزله‌ی بزرگ بم خیلی به چشم نیامد؛ الان هم زلزله‌ی منطقه‌ی زرند پیش آمده؛ هر ساعت و هر روز هم ممکن است در نقطه‌ای از این کشور زلزله به وجود بیاید. این حوادث چه به ما می‌گوید؟ می‌گوید ما باید به مسأله‌ی بنا و ساخت محیط‌های مسکونی اهمیت بدهیم. خانه، مأمن و پناهگاه هر انسانی است. خانواده که اصلی‌ترین و مهم‌ترین انس یک انسان است، عمدتاً داخل خانه است. بچه‌های انسان، همسر انسان، خود انسان در محیط خانه هستند؛ لذا ما باید کاری کنیم که احساس امنیت کنند. ما در این زمینه – همان طور که اشاره کردند – باز گذشته‌ی باشکوه و افتخاربرانگیزی داریم. در دوره‌های قدیم، از بنای تخت جمشید و ایوان مدائن بگیرید تا بناهای عظیم دوران اسلامی و دوره‌های مختلف دیگر، که با معماری‌های مختلف ساخته شده‌اند؛ اما همه با شاخص استحکام، زیبایی، مصالح خوب، تناسبِ با محیط و مطمئناً صرفه‌جویی؛ همین اصولی که شماها در مهندسی ساختمان درنظر می‌گیرید. من یادم هست در دوران بچگی، یک بخش از خانه‌ی قدیمی ما را – که آن وقت صد سال یا هشتاد سال از ساخت آن می‌گذشت – می‌خواستند تعمیر کنند. من آن موقع ده، دوازده سالم بود و به بنّا و عمله کمک و همکاری می‌کردم و آجرهای کهنه را بیرون می‌کشیدیم تا آجر نو بگذارند. وقتی بنّا می‌خواست آجرهای کهنه را بیرون بیاورد، با چکش روی آن‌ها می‌زدند و آنها را نیمه می‌کردند؛ نمی‌توانست سالم بیرون بیاورد؛ مثل سنگ بود. این آجرها در دوره‌ی زندگی ما تبدیل شد به آجرهای پوک منحوسی که دیده‌اید. دوره‌ی انحطاط همین است؛ همه چیز روی همه چیز اثر می‌گذارد. مصالح نو و مدرن به میدان آمد، اما دقت در ساخت مصالح و استفاده‌ی از مصالح کم شد؛ تناسب با محیط که در ساختمان‌سازىِ قدیمی ما رعایت می‌شد، کم شد. شما ببینید ساختمان‌های قدیمی ما در هر نقطه‌ای به تناسب نیاز آن نقطه ساخته شده، با توجه به جهات اسلامی ساخته شده. ساختمانی که در شمال کشور یا در جنوب می‌بینید، با ساختمانی که در منطقه‌ی شرق کشور – مثلاً خراسان – می‌بینید، با هم متفاوت است؛ هر کدام یک شکل و حالتی دارد. حتی مساجد و ساختمان‌های قدیمىِ بزرگ‌شان هم همین تفاوت‌ها را با هم دارند. به اقتضای نیاز و تناسبِ با محیط و استفاده‌ی عملی و کاربرد، شکل‌های مهندسی تغییر پیدا می‌کرده. خوب فکر می‌کردند، خوب عمل می‌کردند. اشتباه نشود؛ من طرفدار این نیستم که ما امروز به شکل صدوپنجاه سال پیش خانه بسازیم؛ نه، ما باید از ابتکارها استفاده کنیم؛ از نیازهای نوبه‌نو استفاده کنیم؛ از مسائل جدیدی که امروز به وجود آمده – مثل مسائل زیست‌محیطی که آن روز مطرح نبود – استفاده کنیم؛ از مسأله‌ی صرفه‌جویی در انرژی و غیره باید استفاده کنیم؛ از وسایل و مصالح جدید که پیش آمده و آن وقت‌ها به کار نمی‌رفت، باید استفاده کنیم؛ در این شکی نیست؛ اما انگیزه و دقت و مبانی کار را نیز – که آن روزها هم ایرانی‌های قدیم و اجداد ما ملاحظه می‌کردند – ملاحظه کنیم؛ سهل‌انگاری نکنیم. (بیانات در دیدار جمعی از مهندسان – ۵/۱۲/۱۳۸۳)

***

• استقلال اقتصادی مهم است، [امّا] اوّل در زمینه‌ی فرهنگی عرض بکنم؛ استقلال فرهنگی به اعتقاد بنده از همه‌ی این‌ها مهم‌تر است. استقلال فرهنگی در این است که سبک زندگی را، سبک زندگی اسلامی – ایرانی انتخاب بکنیم. بنده در باب سبک زندگی دو سه سال قبل از این مفصّل صحبت کردم؛ سبک زندگی از معماری، از زندگی شهری، از زیستِ انسانی، از پیوندهای اجتماعی تا همه‌ی مسائل گوناگون را شامل می‌شود. تقلید از غرب و از بیگانه در سبک زندگی، درست نقطه‌ی مقابل استقلال فرهنگی است. امروز نظام سلطه بر روی این مسئله دارد کار می‌کند؛ همین مسئله‌ی مهندسی اطّلاعات، این ابزارهای جدیدی که وارد میدان شده است، این‌ها همه ابزارهایی هستند برای تسلّط بر فرهنگ یک کشور. بنده با این حرف نمی‌خواهم بگویم این ابزارها را از زندگی خودمان خارج کنیم؛ نه، اینها ابزارهایی هستند که می‌توانند مفید واقع بشوند امّا سلطه‌ی دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد. نمی‌توانید شما برای اینکه مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیو تلویزیون‌تان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطّلاعاتی و ابزارهای اطّلاعاتی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطه‌ی فرهنگی دشمن است. (بیانات در مراسم بیست و هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه الله) – ۱۴/۳/۱۳۹۵)

***

• شما ببینید در ایّام تحویل، مردم چه مکان‌هایی اجتماع می‌کنند! دیشب در اطراف آستان قدس رضوی، با این که نیمه‌شب بود، جای سوزن انداختن نبود، تا بستِ شیخ بهایی و تمام این اطراف، مردم برای توجّه، روی زمین نشسته بودند! یعنی عید نوروز، همراه با معنویت. یا دیشب – نیمه شب – هزاران انسان علاقه‌مند، از خواب و خانه و زندگی و محیط خانواده بیرون آمدند و به مرقد امام بزرگوار رفتند. یعنی جنبه معنوی. خوب؛ حالا یک نفر هم پیدا می‌شود که از سرِ اشتباه و ندانم‌کاری، به جای مرقد امام رضا و مرقد امام بزرگوار و مرقد حضرت معصومه و مراسم معنوی، تخت جمشید را زنده می‌کند! البته تخت جمشید، یک اثر معماری است؛ انسان، اثر معماری را تحسین می‌کند و چون متعلّق به ما و مال ایرانی‌هاست، به آن افتخار هم می‌کند؛ اما این غیر از آن است که ما دل‌ها و ذهن‌ها و جان‌های مردم را متوجّه به نقطه‌ای کنیم که در آن خبری از معنویت نیست، بلکه نشانه طاغوتی‌گری است! در همان ساختمان‌ها که امروز بعد از گذشت یکی دو هزار سال، ویران است، زمانی به مناسبت همین روز نوروز، خدا می‌داند که چقدر بی‌گناه، در مقابل تخت طاغوت‌های زمان به قتل می‌رسیدند و چقدر دل‌ها ناکام می‌شدند! این افتخاری ندارد. (بیانات در دیدار زائرین و مجاورین حرم مطهر رضوی – ۱/۱/۷۸)

***

• رهبر انقلاب اسلامی به موضوع معماری ساخت‌و‌سازها در تهران نیز اشاره کردند و گفتند: حقیقتاً معماری و نمای تهران، نمای یک شهر اسلامی نیست و شهرداری و شورای شهر باید این موضوع را جزو جدی‌ترین مسائل خود بدانند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تأثیرگذاری معماری و نمای ساخت‌و‌سازها بر فضای سبک زندگی افزودند: باید هرچه ممکن است، محیط زندگی شهر به گونه‌ای طراحی و ساخته شود که تحقق سبک زندگی اسلامی راحت‌تر امکان‌پذیر باشد. (دیدار شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر تهران – (۲۳/۱۰/۹۲)

***

• حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم‌چنین با اشاره به سیاست شهرک‌سازی برای حل مشکل مسکن تصریح کردند: در شهرک‌سازی‌ها علاوه بر اهمیت دادن به ساخت مسجد، حتما باید امکانات رفاهی، امنیتی و آموزشی مناسب برای آن‌ها در نظر گرفته شود. ایشان با تأکید بر لزوم در نظر گرفتن استحکام ساختمان‌ها در برابر حوادث طبیعی و استفاده از مصالح مطابق با استانداردهای بین‌المللی، افزودند: الگوی ساخت مسکن در کشور باید با توجه به نیازهای واقعی زندگی مردم و متناسب با فرهنگ و روحیات مردم تهیه شود. (دیدار مسئولان وزارت مسکن و شهرسازی – ۲۵/۳/۱۳۷۹)

***

• امروز هم جوامع بشرى با هنر آمیخته است؛ در متن زندگى بشر است؛ این جور نیست که هنر یک چیز زائد یا تشریفاتى‌اى باشد. مثلاً معمارى؛ معمارى یک هنر است؛ خب، معمارى با زندگى انسان آمیخته است. انسان در یک ساختمانى که زندگى می‌کند، سبک معمارى آن ساختمان در روح انسان، در فکر انسان، در ممشاى انسان، در سبک زندگى انسان اثر می‌گذارد (بیانات در دیدار هیأت علمی و دست اندرکاران برگزارى همایش ملى فقه هنر – ۲۱/۱۰/۹۴)

***

• بعضی‌ها در زمان جوانی ما – آن زمان که نهضت معماری غربی بر کشور ما تازه حاکم شده بود – می‌خواستند ساختمان‌های قدیمی را خراب کنند و آن‌ها را به ساختمان‌های با سبک نو تبدیل کنند. همین ساختمان‌های با پنجره و شیشه‌های بزرگ از آن زمان شروع شد. بیشتر این‌ها خانه‌ی محکم قدیمی را خراب می‌کردند، که من تعجب می‌کردم. در مشهدِ ما این‌طور بود. یک خانه‌ی محکم و خوب، اما قدیمی – اتفاقاً حالا معمارها، مهندسان، آرشیتکت‌ها و مطلعان ما می‌گویند برای کشور ما همان روش قدیمی درست است و این شیشه‌ها و پنجره‌های بزرگ و آفتاب‌گیرهای آن‌چنانی، اروپایی است؛ چون آنها آفتاب را آرزو می‌برند و نمی‌بینند، ولی کشور ما کشور پُرآفتاب است؛ بخصوص بعضی از مناطقش. بنابراین، چه لزومی دارد؛ همان پنجره‌های کوچک و درهای چوبی خوب بود – را خراب می‌کردند و از تیرآهن و سیمان و درِ آهنی و شیشه‌های بزرگ و… استفاده می‌کردند. این‌ها کار هجو و غلطی است؛ کار عاقلانه‌ای نیست. (بیانات در دیدار دانشگاهیان سمنان – ۱۸/۸/۱۳۸۵)

***

• شوراهای شهری در فعالیت‌های خود به مختصات “شهر اسلامی” توجه کرده و خدمات شهری را در جهت تأمین این مقصود به کار گیرند و بخصوص به معماری و شهرسازی متناسب با حیات طیبه‌ی اسلامی به طور کامل توجه کنند. در شهر اسلامی، عدالت در تقسیم خدمات شهری، تأمین آرامش روحی و امنیت معنوی، ظهور و اعتلای مظاهر اسلامی و انقلابی، عمران و آبادی و زیبایی، حفظ طبیعت و صفای طبیعی، همه با هم باید مورد توجه قرار گیرد. (۸/۲/۷۸)

***

• در فهرست خدماتی که شوراها به آن می‌پردازند باید حفظ هویت و اصالت شهرها و روستاها، و پایبندی به معماری اسلامی و ایرانی، و رعایت زیبایی و استحکام بناها، و ترویج فرهنگ نظم و قانون، و گسترش نمادهای دین و اخلاق، و آسان‌سازی خدمت‌رسانی و عدالت و فراگیر‌ی در خدمات شهری و توسعه فضای سبز و اهتمام به سلامت محیط زیست، و توجه به نیازهای جانبازان و مصدومان جسمی، و نگاه عدالت‌گستر به محله‌ها و اشخاص محروم، و توجه ویژه به بانوان و نیز به جوانان، برجسته شود و همواره مد نظر قرار گیرد. (۸/۲/۸۶)

***

• خدمات متنوع در شهرها و روستاها از جمله ساختمان‌سازی‌ها، احداث خیابان‌ها، نام‌گذاری‌ها و زیباسازی‌ها باید ضمن هم‌خوانی با پیشرفت‌های روز، با معماری ایرانی، اعتقادات دینی، بافت اجتماعی و شرایط آب و هوایی هر منطقه نیز متناسب باشند. ما به برکت اسلام توانسته‌ایم هویت ایرانی خود را حفظ کنیم و این حقیقت، باید در همه خدمات و امور شهری خود را نشان دهد. عامل اصلی برای پیشرفت کشور و حرکت به سوی عزت واقعی، حفظ و تقویت فضای تدین و دین‌داری در فضای شهرها و روستاها است. (۱۰/۲/۹۰)

***

• علی‌الظاهر اروپایی‌ها در زمینه‌ی حفظ نشانه‌ها و یادگارهای تاریخی‌شان پیش‌قدم هستند و خیلی به آن اهمیت می‌دهند؛ خانه‌ی فلان کس، زادگاه فلان دانشمند، محل تدریس فلان استاد، ساختمان‌های یادگاری قدیمی. البته این‌ها را باید حفظ کرد و این‌ها چیزهای لازمی است؛ اما شاید از این مهم‌تر، یا به همین اندازه اهمیت، مسأله‌ی فضای شهری است و تجلی معماری اسلامی و معماری زیبای شرقی. بزرگراهی در غرب تهران درست شده که شاید یک سال پیش، من از آن‌جا عبور کردم و دیدم یک بزرگراه خیلی خوبی است از طرف شمال به جنوب؛ یک چیز خیلی مفید و لازمی است؛ اما اطرافش هنوز هیچی نیست. آن وقت من به آقای احمدی‌نژاد که شهردار بودند و به این‌جا آمدند، گفتم مسأله‌ی ساخت‌و‌ساز در اطراف این خیابان‌ها و بزرگراه‌ها، یکی از مسائل مهم شماست؛ چه جوری می‌سازید؟ به چه کیفیت می‌سازید؟ باید طوری بسازید که حتی اگر آن ساخت‌و‌ساز دیوار هم باشد، نگاه راننده‌ی اتومبیل عبوری از آن‌جا به شکل‌های هندسی ملایم و مطابق طبع انسان، احساس التذاذ بکند. صرف این که یک چیزِ بتونی بکشیم بالا، نباشد. در ساخت‌و‌سازهای شهری، این مسأله خیلی چیز مهمی است و در خودِ قطار زیرزمینی – مترو – و در ایستگاه‌ها باید این چیزها رعایت شود؛ یعنی چشم‌نواز باشد و موجب التذاذ و انبساط خاطر باشد؛ هم کاملاً جنبه‌های اسلامی، بی‌رودربایستی در این‌ها رعایت شود. ما باید مقید باشیم به این معنا که خیلی از معماری‌های گذشته‌ی ما در این ده‌ها سال اخیر، متأسفانه درست در جهت عکس بوده. بایستی به این مسأله‌ی حفظ هویت تاریخی و اسلامی شهر و حفظ مراکز قدیمی توجه کنید. (۱۷/۵/۸۴)

• تهران باید به شهری با هویت ایرانی و اسلامی، زیبا و روح‌نواز، دارای رفاه عمومی، و مقاوم تبدیل شود. باید با برنامه‌ریزی بلندمدت و با پیگیری مجدانه، هویت ایرانی و اسلامی در تهران متجلی شود. (۱۳/۱۲/۸۴)

***

• حفاظت از محیط زیست، جنگل‌ها و منابع طبیعی و فراهم کردن فضایی سالم و با طراوت برای زندگی از اساسی‌ترین وظایف است که مسئولان باید آن را در اولویت کاری خود قرار دهند. ایشان لازمه زندگی شیرین را وجود محیط زیستی سالم در کنار پیشرفت‌های علمی، صنعتی، اقتصادی و شهرسازی دانستند و خاطرنشان کردند: منابع طبیعی، از ثروت‌های ملی است که مربوط به ملت‌ها و نسل‌های مختلف در طول تاریخ است، بنابراین باید درخصوص حفظ منابع طبیعی و جنگل‌ها اهتمام جدی‌تری شود. مسئله‌ی گیاه و بوستان و درخت و این چیزها جزو مسائل اصلی است؛ این‌ها را جزو  مسائل فرعی نباید به حساب آورد. درست است که در شمارش مسائل اساسی کشور، چشم‌ها و نگاه‌ها به سمت اقتصاد، به سمت فرهنگ، به سمت مسائل پولی، به سمت مسائل سیاسی کشانده می‌شود – معمولاً این‌جور است – لیکن اگر با دقت نگاه کنیم، مسائلی که مربوط به زیست انسانی است، بیشتر از آن‌ها اهمیت دارد. سیاست برای چیست؟ اقتصاد برای چیست؟ خدمات گوناگون شهری و کشوری برای چیست؟ اصلاً پیشرفت کشور برای چیست؟ پیشرفت برای این است که انسان‌ها زندگی سالم و مطلوبی داشته باشند. اگر محیط زیست تخریب شد، همه‌ی اینها باطل خواهد شد.اهمیت محیط زیست اینجاست. واقعاً اگر ما به مسئله‌ی آب، خاک، هوا و آن چیزهایی که منتهی می‌شود به این چیزها – مثل مراتع، مثل منابع طبیعی، مثل جنگل‌ها، مثل وضع شهرسازی – نپردازیم، زندگی مردم شیرین نخواهد شد. صنعت و پیشرفت صنعتی و درآمدهای فزاینده‌ی کشور و افتخارات گوناگون علمی، متن زندگی و واقعیت زندگی را شیرین نمی‌کند؛ همه‌ی اینها باید مقدمه باشد برای اینکه مردم زندگی سالم و شیرین و مطلوب داشته باشند. از جمله‌ی چیزهایی که مِساس مستقیم دارد، مسئله‌ی محیط زیست است، محیط زندگی انسان‌هاست، مسئله‌ی آب و هواست. آن وقت ریشه‌های آن، بنیان‌های آن، که خاک است و جنگل است و درخت است و بقیه‌ی چیزها، اهمیت درجه‌ی یک پیدا می‌کند. من خواهش می‌کنم مسئولینی که در بخش‌های مختلف هستند، به این نکته توجه کنند که نگاه به مسئله‌ی آب و هوا، نگاه به مسئله‌ی غبار، نگاه به مسئله‌ی دود، نگاه به مسئله‌ی هوای سالم، نگاه به مسئله‌ی آب سالم، نگاه به محیط زیست سالم، نگاه به مسئله‌ی جنگل‌ها، نگاه‌های اصلی است؛ اینها را در متن برنامه‌ها، در مجاری همه‌ی برنامه‌های زندگی بگنجانند. (۱۷/۱۲/۸۹)

***

• رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی نظام در امور «مسکن» را ابلاغ کردند. پیش‌نویس این سیاست‌ها پیش از این در مجمع تشخیص مصلحت نظام تهیه و به محضر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تقدیم شده بود. متن کامل این سیاست‌های ابلاغی که به عنوان راهنمای دستگاه‌های اجرایی، تقنینی و نظارتی، خط مشی و جهت‌گیری نظام را در بخش مذکور تعیین می‌کند، به شرح زیر است:
  • مدیریت زمین برای تأمین مسکن و توسعه شهر و روستا در چارچوب استعداد اراضی و سیاست­‌ها و ضوابط شهرسازی و طرح‌های توسعه و عمران کشور و ایجاد و توسعه شهرهای جدید.
  • احیای بافت‌های فرسوده شهری و روستایی از طریق روش‌های کارآمد.
  • برنامه­‌ریزی دولت در جهت تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد و نیازمند و حمایت از ایجاد و تقویت موسسات خیریه و ابتکارهای مردمی برای تأمین مسکن اقشار محروم.
  • برنامه ­ریزی جامع برای بهبود وضعیت مسکن روستایی با اولویت مناطق آسیب ­پذیر از سوانح طبیعی و متناسب با ویژگی­‌های بومی.
  • ایجاد و اصلاح نظام مالیات­‌ها و ایجاد بانک اطلاعاتی زمین و مسکن.
  • حمایت از تولید طرح‌‌ه­ای، انبوه و صنعتی مسکن.
  • اجباری کردن استانداردهای ساخت‌و‌ساز مقررات ملی ساختمان و طرح‌های صرفه‌جوئی انرژی.
  • رعایت ارزش­‌های فرهنگی و حفظ حرمت و منزلت خانواده در معماری مسکن.
  • تقویت پژوهش و ارتقاء سطح دانش علمی در حوزه مسکن (۲۹/۱۱/۸۹)

***

• رهبر انقلاب اسلامی سیاست‌های کلی نظام در امور «پدافند غیرعامل» را ابلاغ کردند:
  • تأکید بر پدافند غیرعامل که عبارت است از مجموعه اقدامات غیرمسلحانه که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌گردد.
  • رعایت اصول و ضوابط پدافند غیرعامل از قبیل انتخاب عرصه ایمن، پراکنده‌سازی یا تجمیع حسب مورد، حساسیت‌زدایی، اختفاء، استتار، فریب دشمن و ایمن سازی نسبت به مراکز جمعیتی و حائز اهمیت بویژه در طرح­های آمایش سرزمینی و طرح های توسعه آینده کشور.
  • طبقه‌بندی مراکز، اماکن و تأسیسات حائز اهمیت به حیاتی، حساس و مهم و روزآمدکردن آن در صورت لزوم.
  • تهیه و اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل (با رعایت اصل هزینه – فایده) در مورد مراکز، اماکن و تاسیسات حائز اهمیت (نظامی و غیرنظامی) موجود و در دست اجراء بر اساس اولویت‌بندی و امکانات حداکثر تا پایان برنامه ششم و تأمین اعتبار مورد نیاز.
  • دو یا چندمنظوره کردن مستحدثات، تأسیسات و شبکه‌های ارتباطی و مواصلاتی در جهت بهره‌گیری پدافندی از طرح­های عمرانی و بویژه در مناطق مرزی و حساس کشور.
  • ممانعت از ایجاد تأسیسات پرخطر در مراکز جمعیتی و بیرون بردن این­گونه تأسیسات از شهرها و پیش­بینی تمهیدات ایمنی برای آن دسته از تأسیساتی که وجود آنها الزامی است و ممانعت از ایجاد مراکز جمعیتی در اطراف تأسیسات پرخطر با تعیین حریم لازم.

***

• زیبایی یکی از لوازم زندگی انسان است؛ زندگی را آسان و شیرین می‌کند؛ محیط را قابل تحمل می‌کند. این که انسان وارد خیابانی شود و همه‌ی بناها با انحناها و شکل‌های مناسب و ترکیب‌های زیبا و چشم‌نواز و دل‌نواز در مقابل او جلوه کنند، این کجا؛ و این که انسان وارد خیابانی شود و ساختمان‌های ناهماهنگ، ناجور و تحمیلِ بر زمین و بر محیط طبیعی، جلوی چشم او جلوه کنند، کجا؟ این‌ها با هم تفاوت می‌کند. داخل خانه‌ها و درون محیط‌های عمومی هم همین‌طور. زیبایی، اصل خیلی مهمی در بناست. رعایت شاخص‌های بومی و بخصوص شاخص‌های اسلامی در شهرسازی و خانه‌سازی، بسیار مهم است. (۵/۱۲/۱۳۸۳)

***

• اوّلین مسئله، اهمّیّت خود مسجد است و این ابتکاری که اسلام در آغاز ولادت خود برگزید و محلّ تجمّع مردم را بر محور ذکر و دعا و توجّه به خدای متعال قرار داد. اجتماعات مردم به‌طور طبیعی دارای تأثیراتی است. خب، یک عدّه‌ای دُور هم جمع می‌شوند، می‌گویند، می‌شنوند، تصمیم می‌گیرند، ارتباطات فکری برقرار می‌کنند، داده‌ها و گرفته‌های فکری بین خودشان دارند؛ این در کجا اتّفاق بیفتد؟ مثلاً در باشگاه‌های اشرافی و اعیانی برای کارهای مختلف اتّفاق بیفتد که در غرب معمول است، یا در قهوه‌خانه‌ها تشکیل بشود؛ [یا مثل‌] روم باستان که در حمّام‌ها آن‌وقت یک چنین اجتماعاتی تشکیل می‌شد و دُور هم مردم جمع می‌شدند و رفتن حمّام بهانه بود برای اینکه بگویند و بشنوند؛ یا در جایی تشکیل بشود که محور آن اقامه‌ی صلات است؛ این خیلی فرق می‌کند. وقتی اجتماع بر محور نماز و ذکر به وجود آمد، آن‌وقت یک معنای دیگری پیدا می‌کند، یک جهت دیگری پیدا می‌کند، دل‌ها را به سمت دیگری می‌کشاند؛ این ابتکار اسلام بود. بله، معبد در همه‌ی ادیان هست -که می‌نشینند در آنجا و عبادت می‌کنند- لکن مسجد با معابد مسیحی و یهودی و بودایی و بعضی جاهای دیگر که ما دیده‌ایم یا شنیده‌ایم متفاوت است. در مسجد، پیغمبر اکرم نمی‌رفت فقط نماز بخواند و بیرون بیاید؛ کاری که برای اجتماع پیش می‌آمد و مهم بود، صدا می‌زدند: اَلصلوٰهُ جامِعَه؛(۲) بروید به سمت محل صلات؛ برای چه؟ برای اینکه راجع به مسئله‌ی جنگ مشورت کنیم یا خبر بدهیم یا همکاری کنیم یا بسیج کنیم امکانات را و بقیّه‌ی چیزها؛ و شما در تاریخ اسلام مشاهده می‌کنید که مساجد، مرکزی برای تعلیم بود؛ می‌شنویم و در روایات میخوانیم که در مسجدالحرام یا مسجدالنّبی حلقه‌ی درس زید و عمرو و بکر از نحله‌های مختلف فکری و مذهبی وجود داشت؛ معنای این خیلی متفاوت است با کلیسیا یا با کنیسه‌ی یهودی که فقط میروند آنجا، یک عبادتی می‌کنند و بیرون می‌آیند. مسجد پایگاه است و این پایگاه بر محور ذکر و نماز است. (دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران – ۳۱/۵/۹۵)

***

• در باب تولید عرض کنم که باید به طرف مصرف تولیدات داخلی رفت. وقتی می‌خواستند ساختمان اجلاس بین‌المللی را بسازند – ساختمانی که امروز ما پُزش را می‌دهیم – مهندسان آن این‌جا آمدند. من به آنها گفتم تصمیم قطعی بگیرید که در این ساختمان هیچ مصالح خارجی به کار نرود. فقط در آخرِ کار در بخشی از کارهای صوتی و الکترونیکی و استفاده از موکت نسوزی که در داخل نمی‌توانیم تولید کنیم، از تولیدات خارجی استفاده کردند. این ساختمانِ به آن عظمت، نودوچند درصد مصالحش از تولیدات داخلی است. بنده در قضیه ساختِ آن ساختمان چند بار قاطع این موضوع را گفتم و ابلاغ کردم که رفتند و دنبال کردند و شد. ما می‌توانیم. (دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیأت دولت ۵/۶/۸۲)

***

• حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر این‌که باید بر برج‌سازی نظارت جدی شود و این امر در مسیر صحیح خود قرار گیرد، اهمیت توجه به روح شهر تهران در کنار توجه به کالبد آن را یادآور شدند و افزودند: مسائل فرهنگی در همه‌ی شهرها به‌ویژه تهران به عنوان پایتخت جمهوری اسلامی ایران بسیار مهم است و باید به این مسأله توجه شود که فرهنگ ما فرهنگ انقلاب اسلامی و ارزش‌های دینی است. (دیدار اعضای شورای اسلامی و شهردار و شهرداران مناطق مختلف تهران – ۴/۴/۸۶)

***

• تهران مسائل و مشکلات زیادی دارد که در بلندمدّت حل خواهد شد؛ منتها شما باید این مشکلات را بشناسید. حاشیه‌نشینیهای تهران، توسعه بیحدّ و حصر تهران، مسائل داخل تهران، معماری نامتجانس و ناهماهنگ تهران و اختلاف فاحش بین محلّات تهران مسائل بسیار مهمّی است. اینها را باید بشناسید. مشکلاتی که ممکن است از آنها نقطه ضعف پدید آید، شناسایی کنید. خطرها را پیش‌بینی و برای مقابله با آنها برنامه‌ریزی کنید. خود را آماده و مجهّز نگه دارید. (بیانات در دیدار اعضای شورای شهر و شهردار تهران‌ – ۱۷/۹/۱۳۸۲)